بسم الله الرحمن الرحیم
متن سخنرانی جناب آقای دکتر صالحی
در همایش«جمهوری ارواسیا» اسلامی ایران و همکاری های منطقه ای در
خانم ها، آقایان،
حضار محترم،
ضمن خیرمقدم و خوشامدگویی به شما میهمانان عزیز و حضار فرهیخته، قبل از هرچیز، مایلم مراتب خشنودی و قدردانی خود را از ابتکار ارزشمند و به‌هنگام مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی و موسسه‌ی مطالعات ایران و اوراسیا در برگزاری همایش «جمهوری اسلامی ایران و همکاری‌های منطقه‌ای در اوراسیا» که با مشارکت سازنده و فعال مقامات، شخصیت‌ها، اندیشمندان و صاحب‌نظران محترم از کشورهای مختلف برگزار شده است، ابراز نمایم.
چنانکه می‌دانید، تحولات منتهی به فروپاشی نظام دوقطبی نقطه‌ی پایانی بر یک دوره‌ی شصت ساله‌ی ثبات ژئوپلتیک که از آن به عنوان جنگ سرد یاد می‌شد، نهاد و آغازگر یک دوره‌ی گذار تمدنی و بی‌ثباتی ژئوپلتیک گردید که همچنان ادامه دارد. وقوع این تحولات با روند جابجایی جریان قدرت و ثروت از غرب به شرق و ظهور مجدد و پررنگ آسیا در عرصه‌ی معادلات بین‌المللی همراه بود. همچنین، به موازات جریان توفنده جهانی شدن، شاهد اوج‌گیری همکاری‌های امید بخش منطقه‌ای و جریان بالنده‌ی منطقه‌گرایی هستیم که برخی از آن به عنوان پاسخی طبیعی به چالش جهانی شدن یاد می‌کنند.
همکاری‌های اوراسیایی در چنین فضا و بستری اهمیت دوچندان یافته و تحقق سامان یافته‌ی آن می‌تواند سهم کشورهای این منطقه را در شکل دادن به جهان فردا ارتقاء داده و منافع آنها را تضمین نماید.
حضار محترم،
اوراسیا یکی از کانون‌های مهم قدرت در روابط بین‌الملل محسوب می‌شود که از دهه‌های پایانی قرن نوزدهم در ادبیات ژئوپلیتکی از آن به عنوان قلب زمین «هارتلند» یاد کرده‌اند و امروزه، به رغم تغییر معادلات سیاسی و امنیتی، اهمیت این منطقه در مقیاس جهانی کماکان حفظ شده و حتی با توجه به ورود متغیرهای جدید و الزامات نوین ژئوپلتیکی و ژئواکونومیک، افزایش و ارتقاء نیز یافته است.
موقعیت ممتاز اوراسیا در چهار بعد ژئوپلتیکی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی قابل توجه است و همین ویژگی‌ها چنانکه در تحولات سه دهه‌ی گذشته شاهد بوده‌ایم، موجب گردیده تا این منطقه به یکی از کانون‌های اصلی چالش و رقابت قدرت‌های بزرگ تبدیل شود و همواره طیفی از کشمکش‌ها و رقابت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آن جریان داشته باشد. منافع ملموس مادی، تهدیدات و نگرانی‌های مشترک، فرصت‌های متقابل و مکمل، ارزش‌های مشترک فرهنگی، سوابق و میراث کهن تاریخی و موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای اوراسیا موجب برقراری نوعی وابستگی ژئوپلتیکی بین کشورهای این حوزه و شکل‌گیری یک الزام راهبردی برای تعامل همه‌جانبه‌ی آنها گردیده که انتظار می‌رود مبنایی برای همکاری‌های جدی و نهادینه‌ی آتی باشد.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از حلقه‌های مرکزی این زنجیر، ظرفیت‌های عظیم و منحصر به فردی در زمینه توسعه‌ی همکاری‌های حمل و نقلی، انرژی، تجاری، فرهنگی و امنیتی با کشورهای اوراسیا دارد. موقعیت ژئوپلتیکی ایران، ظرفیت‌های بزرگ آن در زمینه تولید و ترانزیت انرژی، شبکه‌های مواصلاتی ریلی و جاده‌ای آن، نقش کلیدی و تاریخی ایران در شاهراه‌های موجود منطقه از جمله جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا، تراسیکا، کریدور شمال- جنوب، مسیر امن و کوتاه آن برای انتقال انرژی به بازارهای جهانی، تلاش‌ها و تجارب آن در زمینه مقابله با قاچاق مواد مخدر و تروریسم، همه و همه، می‌تواند در خدمت رشد و توسعه همکاری‌های اوراسیایی قرار گیرد. ما برای فعلیت بخشیدن به ظرفیت‌های همکاری در همه‌ی حوزه‌ها کاملاً آماده‌ایم و معتقدیم، تحقق، ارتقاء و نهادینه‌کردن همکاری‌های اوراسیایی اقدامی لازم و راهی مطمئن برای رشد و توسعه‌ی پایدار منطقه، مقابله‌ی اصولی و ریشه‌ای با چالش‌ها و بحران‌های آن و مآلاً کمک به تحکیم صلح، ثبات و رفاه بین‌المللی است.
جمهوری اسلامی ایران معتقد است امنیت، حمل و نقل و انتقال انرژی از جمله محورهائی هستند که چارچوب‌های جدیدی برای همکاری‌های اوراسیایی ارائه می‌دهند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای، با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی با اوراسیا و اهمیت آن در منطقه خاورمیانه، می‌تواند با فعال کردن ظرفیت‌های متنوع خویش، سهم خود را در تحقق توسعه و تأمین امنیت اوراسیایی ایفا نماید.
خانم‌ها، آقایان،
اوراسیا ظرفیت‌های عظیمی برای همکاری در ابعاد مختلف دارد که بسیاری از آنها هنوز به فعلیت درنیامده است. درعین حال، با مشکلات و چالش‌های جدی و متنوعی نیز روبروست که رفع و مدیریت آنها مستلزم تلاش‌های جمعی است. یکی از پرسش‌های اساسی که مناسب است همایش حاضر در پی یافتن پاسخی برای آن باشد این است که چگونه می‌توان ظرفیت‌ها و امکانات منطقه را در مسیر نیل به اهداف و منافع مشترک و مقابله با چالش‌ها و تهدیدات جمعیِ پیش رو به خدمت گرفت و مدیریت کرد؟ پاسخ به این سوال در گرو شناخت دقیق منطقه، قابلیت‌ها، ظرفیت‌ها، مسایل، مشکلات، تحولات، روندهای جاری و بازیگران اصلی و مناسبات حاکم بر روابط آنها در منطقه می‌باشد. تردیدی نیست که اوراسیا با توجه به ظرفیت‌های متنوعی که دارد، یکی از موتورهای رشد اقتصاد جهانی است و هر تحولی در آن نظام بین‌الملی را متأثر می‌سازد.
اوراسیا همچنین درگیر مشکلات متنوعی نظیر تروریسم، افراط‌گرائی، موادمخدر، توسعه نیافتگی اقتصادی و سیاسی، درگیری‌های قومی، مرزی و مذهبی، مشکلات زیست محیطی و اختلاف سیاسی است که ثبات و امنیت منطقه و جهان را به چالش می‌کشد. مواجهه با این چالش‌ها و عبور از آنها نیازمند مشارکت جمعی، هم‌افزایی و بهره‌گیری مناسب از ظرفیت‌ها و امکانات منطقه است. تجربه‌ی دهه‌های اخیر نشان داد که اگر مسایل منطقه به طرز صحیح و با دوراندیشی مدیریت نشوند، نه تنها خود منطقه همواره دچار التهاب و تنش خواهد بود، بلکه بر ثبات و امنیت جهانی نیز تاثیر خواهد گذاشت. بر این اساس، امنیت، ثبات و همکاری‌های منطقه‌ای در چارچوب اوراسیائی را می‌توان یک نیاز و الزام جهانی دانست.
حضار گرامی،
تجربه تاریخی بشر نشان داده است که تحقق و تداوم ثبات و امنیت در هر نظام منطقه‌ای و بین‌المللی منوط به حضور و مشارکت مسئولانه و جدی تمامی اعضا و ایفای نقش و سهم بایسته از سوی همه‌ی آنهاست. طبیعتاً هرگونه رفتار تکروانه یا حذفی در این زمینه، تعادل و توازن، و در نتیجه دوام و پایداری این نظام را متزلزل کرده و تأمین ثبات و امنیت، و در پرتو آن رشد، توسعه و رفاه ملت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این مهم، ضرورت توجه بیشتر به همگرائی منطقه‌ای و مسئولیت‌پذیری جمعی درقبال تحولات اوراسیا را ایجاب می‌نماید. ما معتقدیم باید جهانی فکر کرد و منطقه‌ای عمل نمود.
حضارگرامی
جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که باید ساختار همکاری‌های اوراسیائی تقویت و گسترش یابد، چارچوب‌های عمده‌ی همکاری‌ها باید مشخص شوند و دراین راه موانع همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شناسایی و رفع گردند. تحقق این اهداف، مستلزم کنار گذاشتن نگرش‌های تنگ‌نظرانه و ناقص قدیمی و تعصبات تاریخی است. باید وضعیت کنونی را شناخت، زمان را مدیریت نمود و با نگاه به آینده گام برداشت.
جمهوری اسلامی ایران که همواره در قبال بحران‌ها و مشکلات منطقه‌ای و جهانی، بخشی از راه حل بوده، حل مشکلات و بحران‌های موجود در منطقه را نیازمند فعال شدن ظرفیت‌های درون منطقه‌ای می‌داند و معتقد است چنین اقدامی می‌تواند مقدمه‌ی نظم امنیتی پایداری در منطقه باشد. ادامه‌ی حضور نیروهای نظامی در منطقه که با بهانه‌هایی چون مقابله با ترورسیم، مواد مخدر و افراط‌گرائی صورت پذیرفته، چنانکه تجربه بیش از یک دهه حضور نظامیان خارجی در افغانستان به اثبات رسانده، نتیجه‌ای جز تشدید این مشکلات و کشتار غیرنظامیان ندارد و نمی‌تواند راهکار مناسب و پایداری برای حل مشکل باشد، اما مانعی بر سر راه شکل‌گیری ترتیبات امنیتی واقعی و بومی خواهد بود.
امید است با همکاری و همدلی کشورهای منطقه و بدون دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای بتوانیم پراکندگی‌ها را انسجام داده و در راستای توسعه و گسترش روابط گام‌های مثبت و موثرتری برداریم.
امیدوارم حضور شخصیت‌های صاحب فکر و تجربه دراین همایش موجب هم‌افزایی فکری و ارائه راهکارهای قوی و منسجمی برای پیشرفت در مسیر تحقق اهداف مشترک و همگرایی بیش از پیش منطقه باشد.
متشکرم.
